Synthesis City

به باور آنری لوفور جامعه‌شناس سده‌ی 20 فرانسه، جنبش‌های انقلابی امروز، یا شهری باید باشند و یا هیچ نیستند. بر همین مبنا لوفور مفهومی به نام دگرشهر (Heterotopia) را تبیین کرد؛ فضایی چند سطحی که در آن عمل، احساس و درک مردم در لحظات خودانگیختگی به زندگی روزمره، معنا می‌بخشد. در این لحظات خودانگیخته، گروه‌های مختلف جدا از هم، ناگهان و شاید تنها برای زمانی گذرا، خلق تجربه‌ای جمعی را درک می‌کنند. اگر به اهمیت خودانگیختگی یعنی کنش بر اساس انگیزه‌های درونی مبتنی بر شناخت نه وابسته به محرک‌های بیرونی، در فلسفه و هنر معاصر نگاه کنیم، در می‌یابیم مقاومت گرچه گسسته اما پیوسته‌ی اندیشه و خلاقیت فرهنگی با تک‌سطحی کردن شهرها، باعث جلب توجه مردم در دهه‌ی کنونی به بدیل‌های خردمندانه‌تر بوم‌شناختی در شهر شده است. این نگرش به ویژه در دوران پس از ویروس کرونا، از گستردگی بیشتری برخوردار شده. اکنون، نه تنها فعالان حقوق بشر و محیط زیست و یا هنرمندان و نویسندگان با دغدغه‌های اجتماعی، که شاید بسیاری از مردم جهان که هنوز بیش از نیمی از آنان با تبعات ناشی از ویروس کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند، به این فکر افتاده‌اند که با مداخله‌ی حکومت‌ها و نهادهای غیر پاسخگو در فرهنگ و اقتصاد، چگونه می‌توان در برابر سیاست‌هایی که حیات انسان و طبیعت را به مخاطره انداخته است، موضعی سودمند و کارآمد گرفت؟ وقتی که تب و تاب ویروس کرونا فروکش کند و خیل صاحبان مشاغل کوچک و کارگران، که حکومت‌ها رسیدگی به آسیب‌های اقتصادی متوجه آنان در این دوران را به بهانه‌ی موضوع سلامت به آینده‌ای نامعلوم موکول کرده بودند، شروع به پرسشگری و مطالبه کنند، شاید بشود درباره‌ی این موضوع بیشتر سخن گفت که چگونه شهرهای تلفیقی می‌توانند به عنوان بدیل شهرهای انحصارگرا معرفی شوند، شهرهایی با درهم‌آمیزی سبک‌های مختلف زند‌گی که در عین آزادی، از تنوع جهان‌بینی، نژاد و زبان شهروندانش، برآمده و سطوح مختلف فرهنگی و اجتماعی را، نه بر اساس طبقات اقتصادی و اجتماعی، که بر پایه‌ی حقوق انسانی و منفعت همگانی به رسمیت می‌شناسند. در شهر تلفیقی چنان که در هنر تلفیقی دیدیم، تلفیق هم در فرم و هم در محتوا صورت می‌گیرد و رابطه‌ی گروه‌های مردم‌نهاد شهری با دولت مرکزی، سبب تغییر ساختاری سیاست‌های همگون‌کننده‌ی شهری می‌شود، از اعمال قوانین تبعیض‌آمیز خدمات شهری تا طراحی مبلمان شهری بدون توجه به نیازهای شهروندان دارای ناتوانی حرکتی که همگی در نهایت به فشار منجر می‌شوند. در شهر تلفیقی، در پیش گرفتن راهبردهای فرهنگی و اجتماعی بر عهده‌ی شهروندانی است که اهمیت به تنوع و گوناگونی را نه بر اساس فشار رسانه‌ها که با توجه به منافع چندلایه‌ی ملی-منطقه‌ای و در تعامل اقتصادی و فرهنگی با شهروندان و دیگر شهرها پی می‌گیرند. در شهر تلفیقی به تبعیض و نابرابری به قول هانا آرنت به عنوان شری مبتذل – مانند توریسم بازدید از فقر مطلق با چرخه‌های مالی باورنکردنی در حلبی‌آبادهای آفریقای جنوبی و گتوهای کنیا یا معرفی کردن تبعیض‌ها علیه زنان در کشورهای اسلامگرا به عنوان بخشی طبیعی از فرهنگ محلی – نگاه نمی‌شود، در شهر تلفیقی چنان که ایتالو کالوینو گفته گرچه شاید دشوار اما می‌توان در میان حتا دوزخ آن، آن‌چه و آن‌که دوزخی نیست را جست و سپس در بردباری به آن فضا بخشید.

امین شاهمرادی